Inkluziva Lingvo kaj Gramatika Genro

Dum la lastaj tagoj, mi legis kelkajn artikolojn pri la debatoj pri kiel fari la hispana pli inkluziva lingvo. Lastatempa debato komencis kun la celo reverki la hispanan konstitucion uzante inkluzivan lingvon, kaj por tiu ĉi debato, la RAE (Reĝa Hispana Akademio en la hispana) estis formale konsultita. Diversaj solvoj estis proponitaj, sed la ĉefa afero estas la ekzisto de 2 genroj, vira kaj ina. 

Sed dum mia esplorado mi trovis similajn debatojn en diversaj lingvoj: En la franca kaj la itala, lingvoj kiuj kiel la hispana, havas 2 genrojn, kaj en la angla, kvankam ne havas iajn genrajn distingojn, ankoraŭ konservas kelkajn terminojn seks-rilataj, kiel la 3-a persona pronomoj "he", "she" kaj "it". Ĵus en mia Hejma lando, Kanado, la federala parlamento voĉdonis ŝanĝi 2 vortojn de la angla teksto de nia nacia himno por fari ĝin pli inkluziva. Sed mia surprizo estis eĉ pli granda, kiam mi trovis, ke tiu debato atingis lingvojn kiel ekzemple la araba kaj la hebrea.

Kio estas gramatika genro?  Laŭ la Merriam-Webster Vortaro en la angla genro estas "subklaso ene de la gramatika klaso (kiel substantivo, pronomo, ...) de unu lingvo kiu estas parte arbitra sed ankaŭ parte bazita sur diversaj trajtoj kaj kiu determinas interkonsento kun kaj selektado de aliaj vortoj aŭ gramatikaj formoj...". Laŭ Encyclopaedia Britannica Genro "Estas fenomeno en kiu la vortoj de certa parto de parolado, kutime substantivoj, postulas akordon tra gramatika markado, de diversaj aliaj vortoj rilataj al ili en frazo..."

En Hind-Eŭropaj lingvoj, ni povas vidi lingvojn kun 2 genroj, 3 genroj aŭ neniu. Ni mencias, ke lingvoj kiel la hispana, la franca kaj la itala havas 2 genrojn; Lingvoj kiel la rusa kaj germana havas 3 genrojn: vira, ina kaj neŭtra. La persa ne havas gramatikan genron. La nederlanda havas 2 genrojn, sed ili estas komuna kaj neŭtra (vira kaj ina estis kunfanditaj en komunan genron). 

Iuj lingvoj ekster la Hind-Eŭropa familio sekvas similajn trajtojn. La semidaj lingvoj kiel la araba kaj hebrea havas 2 genrojn: vira kaj ina. Lingvoj kiel la ĉina, la turka kaj hungara ne havas gramatikan genron. Sed estas aliaj lingvoj kie gramatikaj genroj ludas tre malsaman rolon: en la eŭska ekzistas 2 genroj kiuj estas animitaj kaj neanimitaj. Sed ni povas vidi lingvojn kun pli da gramatikaj genroj kiel la fulana, Niĝeria-Kongo lingvo, kiu havas ĉirkaŭ 20 genrojn, kaj la arapeŝa, kiu estas Papua lingvo kun 13 genroj.

Kiel ni povas vidi, genro fakte ne rilatas al sekso. La uzo de la vira kiam ni ne konas la veran sekson estis la normo en multaj lingvoj. Sed kelkaj feministoj kaj aliaj politikaj grupoj argumentas ke tiu kutimo estas simptomo, ke la lingvo reflektas vircentrita socio, kaj ili aktivismas por reformi la lingvon kaj fari ĝin seks-neŭtrala kaj inkluziva por ĉiuj seksoj. Hodiaŭ, la aktivismo de aliaj minoritataj grupoj kiuj identigas sin kiel nek viraj nek inaj stimulis ĉi tiun debaton kaj multaj registaroj kaj akademiaj grupoj nun laboras por fari la komunikadon en ĉiu nivelo pli inkluziva.

Nun ni ofte vidas rekomendojn por ne uzi titolojn kaj eviti genrajn pronomojn. Aliaj mezuroj estas proponitaj sed dependas de la lingvo koncernita.

Seks-inkluziva lingvo estas difinita kiel komuniki en maniero kiu ne diskriminacias kontraŭ iu sekso, socia genro aŭ identeco. La Unuiĝintaj Nacioj havas oficialajn gvidliniojn por seks-inkluziva lingvo uzita en ilia 6 oficialaj lingvoj. Ĉi tie vi povas legi iliajn gvidliniojn en la angla. La Eŭropa parlamento havas ĝian propran gvidliniojn por esti uzitaj en ĝiaj eldonaĵoj. 

Estas aliaj konceptoj kiu ĵus eniris en la lingvosciencaj debatoj. Seks-neŭtrala lingvo (épicène en la franca) estas la lingvo, kies redakto certigas egalan reprezenton por viroj kaj inoj. Alia koncepto estas Ne-binara lingvo, kies redakto respektas la bezonon de certaj personoj por esti identigita kun genro kiu ne estas vira nek ina. 

Koncerne la debatojn, kiuj okazas en diversaj lingvoj, vi povas legi kelkajn ekzemploj en artikolo ĵus eldonita de la Washington Post. 

En mia artikolo, mi skribas sur la proponoj kiuj ekzistas en 3 lingvoj kiujn mi scias bone, ĉiuj el ili genraj. En mia artikolo mi parolas ĉefe pri la provoj fari tiujn lingvojn Seks-Neŭtralaj kaj Ne-Binaraj.

La hispana:

La hispana havas du gramatikajn genrojn: ina kaj vira. Ĉia artikolo, substantivo aŭ adjektivo estas ĉiuj aŭ ina aŭ vira. Ĉia substantivo estas ligita al artikolo, aŭ "el" aŭ "la" (en pluralo povas esti "los" aŭ "las"). Adjektivoj en la hispana akordas kun la substantivo ili modifas laŭ genro kaj nombro. Mi povas diri frazojn kiel:

-La malgranda kato: "El gato pequeño" (viro) aŭ "La gata pequeña" (ino)

En pluralo ni diras: "Los gatos pequeños" aŭ "Las gatas pequeñas".

Sed kiam seksoj estas miksitaj, la defaŭlta plurala formo estas vira. Do la vorto "gatos" povas ankaŭ paroli pri grupo de gekatoj. Estas kutima uzi la viran formon kiel defaŭlto, kiam ni ne certas pri la sekso de la kato. 

Vi povas konduki "el carro deportivo" (la sporta aŭtomobilo, vira) vestanta "la camisa deportiva" (la sporta ĉemizo, ina). Abstraktaj vortoj ankaŭ havas genrojn; ni povas havi "El pensamiento positivo" (la pozitiva pensado) aŭ "La mente positiva" (la pozitiva menso).

Por eviti la genrajn vortojn, unu el la unuaj solvoj proponitaj estis uzi la literon "X", kaj unu el la unuaj vortoj kiu iĝis populara estis "Latinx" seks-neŭtrala neologismo por rilati al personoj de Latin-Amerika kultura aŭ etna identeco, anstataŭiganta la terminoj "Latino" aŭ "Latina".  Vi povas ankaŭ trovi "latina@". Ĉi tiu ideo estis tuj uzita kun aliaj hispanaj vortoj: Ekzemple, anstataŭ uzi "amigo" aŭ "amiga", ni povas uzi la seksneŭtrala vorto "amigx". Kvankam tiu ideo iĝis populara en USONO, ĝi neniam akiris popularecon en Latin-Ameriko aŭ Hispanio. La hispana lingvo ne favoras la sinsekva uzo de 2 aŭ pli da konsonantoj en la sama vorto. La "x" por hispan-parolantoj tre ofte aludas al io nekonata. Sed la ĉefa vidpunkto kontraŭ tia propono estas ke konfuzas la hispanparolantojn, kiuj loĝas ekster USONO, kiu ne scias kiel prononci ĝin. Ne necesas mencii, ke ĉi-tio estas solvo venanta de ne-hispanparolanta lando, kaj indiĝenaj hispanparolantoj ne estas ĉiam preta akcepti tiajn ideojn. La Vortaro de la Reĝa hispana Akademio (DRAE en la hispana) ne akceptas tiun ĉi ideon. Sed estas interese vidi, ke ĝi estas akceptita en la prestiĝaj anglaj vortaroj kiel la Oxford English Dictionary kaj Merriam-Webster Vortaro.

En Argentino, la junuloj ŝanĝas la manierojn paroli kaj skribi, anstataŭante la viran "o" (amigo) aŭ la virina "a" (amiga) per seksneŭtrala "e". Ekzemple, ni havas la vorton "amigue" (la "u" litero en tiu kunteksto estas muta, kaj estas uzita por reteni la malmola sono de "g").  Ni ofte aŭdas frazojn kiel: "todes les diputades" anstataŭ  "todos los diputados" (kiu signifas: ĉiuj la Parlamentanoj). Nova pronomo estis aldonita de tiuj, kiuj parolas tiamaniere: "Elle", uzita kune kun "El" aŭ "Ella", kaj iliaj respektivaj pluralaj versioj de "Elles", "Ellos" kaj "Ellas". En tiu kunteksto, diri "Elles van a la playa" estas kiel diri "ili iras al la plaĝo" per seksneŭtrala frazo. Vi povas legi pli en iu retpaĝo de Novaĵoj el Argentino aŭ internaciaj novaĵoj en la hispana.      

La uzo de genra-neŭtralaj vortoj kun "e" en la hispana ne estas akceptita de la RAE. Ni povas rimarki iom da uzo de tiu en aliaj najbaraj landoj kiel Ĉilio kaj Urugvajo kaj estas multaj lernejoj kie ĉi tiu praktiko estas tolerita. La Universitato de Bonaero (UBA) akceptas dokumentoj kiuj uzas la ne-genraj "e" kaj estas aliaj universitatoj en ĉi tiu lando kie ĉi-tio estas parte aŭ plene akceptita por disertacioj, taskoj kaj eldonoj. Sed ĝenerale, tiu restas fremda al la plejparto de la hispanparolantoj en la mondo.

Ĉe la komenco de mia artikolo, mi parolis pri la debato reverki la hispanan konstitucion. Unu el la proponoj estas uzi duoblaj formoj por anstataŭigi la ĝeneralan viran. Kiel ekzemplo, se frazo komenciĝas kun: "los españoles tienen el deber de ..." ĝi komencus kun: "los españoles y las españolas tienen el deber de ..." ("la Hispananoj havas la devon ..."), inkluzive de viroj kaj virinoj. La RAE ankaŭ estas kontraŭ tio, sed ili subtenas la duobla formo de la vorto "Reĝo" por inkludi "Reĝino" ("Rey" kaj "Reina" respektive), kaj la evidenta kialo estas fari ĝin klare ke la hispana konstitucio akceptas ke Reĝino povas esti la Kapo de Ŝtato. 

Vi povas legi ĉi tie la klarigoj donitaj de la hispana Akademio en ĉi tiu kaj aliaj proponoj por inkluziva lingvo. 

La franca:

La franca ankaŭ asignas genron al ĉia substantivo kaj la regulojn estas la sama uzata en la hispana (Kvankam inter ambaŭ lingvoj ekzistas neniu interkonsento sur la listo de vortoj apartenantaj al ĉiu sekso).

Mi uzas la francan vorton por "Civitano".

-Le citoyen (MSing)                                   -La citoyenne (FSing)

-Les citoyens  (MPl)                                   -Les citoyennes (FPl)

Ni povas diri: "Un citoyen français" (franca civitano, vira) aŭ "une citoyenne française" (ina). Sed kiam seksoj estas miksitaj, la defaŭlta plurala formo estas vira.

Ĉiaj vortoj havas genron asignitan. Vi povas vivi en "une maison blanche" (blanka domo) aŭ en "un château blanc" (blanka kastelo).

La registaro de Kanado kaj la Office québécois de la langue française publikigis gvidliniojn por incluziva skribo, kaj vi povas ilin legi en la angla kaj la franca.

Kelkaj el la rekomendoj por la franca lingvo estas: uzi genr-incluzivaj substantivoj kaj adjektivoj, mencii ambaŭ seksoj aŭ uzi kolektivaj substantivoj.

Sed estas kelkaj proponoj de kio devus esti Ne-binara franclingvo. Ni prenas la vorton por instruisto: enseignant (MSing), enseignante (FSing), enseignants (MPl), enseignantes (FPl). Ne binara formo estas uzi: "enseignant·e " (NSing) kaj "enseignat·e·s" (NPl).

Kelkaj tekstoj uzas la ekzemplon de la vorto "Studento":

-étudiant (MSing)                                        -étudiante (FSing) 

-étudiants (MPl)                                          -étudiantes (FPl) 

-étudiant·e (NSing)                                    -étudiant·e·s (NPl) 

Novaj terminoj estis proponitaj por ne-binara lingvo, kiuj tre ofte estas miksaĵo de la nuna genraj vortoj: Mi mencias la vorton por tradukisto: "traducteur" (MSing), "traductrice" (FSing). La Neŭtrala versio estas "traducteurice".

Por la 3-a persona pronomo, la franca lingvo uzas "Il" por "li" kaj "Elle" por "ŝi". Por neŭtrala unu el la proponoj estas "Iel". Nun kelkaj ekzemploj: "Li/ŝi estas kvalifikita tradukisto". En La Franca:

-Il est un traducteur agréé. (MSing)

-Elle est une traductrice agréée. (FSing)

-Iel est un·e traducteurice agréé·e. (NSing)

Eble la vorto, kiu pli surprizis min estis la neŭtralgenra vorto por gefrato: "frœur", miksaĵo de "frère / sœur ".

-ma sœur est très belle => Ne binara frazo : -maon frœur est très belleau  

Virina frazo tiam estis transformita en ne binara frazo.

Pli kompleta listo plus aliaj proponoj povas esti legita en papero skribita en 2019 de Florence Ashley por Mcgill University. 

La Académie Française malakceptas la proponojn por seksneŭtrala lingvo aŭ ne-binara lingvo. La franca registaro malpermesas la uzon de ĉitiu lingvo en oficialaj dokumentoj. La registaro de Kanado havas malsaman ideon havanta siajn proprajn gvidliniojn por inkluziva lingvo. Sed ĝi rekomendas eviti la uzon de senpintigita formoj de la vortoj kaj tie estas neniu mencio al neologismoj kreita por tiu celo. 

La hebrea

La kazo de la hebrea lingvo estas eĉ pli kompleksa, ĉar tiu lingvo ne nur asignas genron al substantivoj kaj adjektivoj, sed ankaŭ al verboj. La hebrea havas 2 genrojn: vira kaj ina. 

Substantivo, verbo konjugacio kaj adjektivo devas agordi en genro kaj nombro en ĉia frazo.

Kiel ekzemplo, mi volas skribi la vorton en la hebrea por lernanto:

-Lernanto (MSing): תַּלְמִיד [Talmid]            -Lernantino (FSing): תַּלְמִידָה [Talmidah]

-Lernantoj (MPl): תַּלְמִידִים [Talmidim]       -Lernantinoj (FPl): תַּלְמִידוֹת [Talmidot]

Vortoj havas genron. La vorto "Stelo", כּוֹכָב [Koĥav] estas vira. La vorto "Lando", אֶרֶץ [Erec] estas ina.

Ni vidu la konjugacio de verbo. Mi uzos ekzemplo en la dua persono:

-Vi skribas:

אַתָּה כּוֹתֵב [Ata kotev] (MSing)                               אַתְּ כּוֹתֵבֶת [At kotevet] (FSing)

אַתֶּם כּוֹתְבִים [Atem kotvim] (MPl)                           אַתֶּן כּוֹתְבוֹת [Aten kotvot] (MSing)

Usona studento, Lior Gross, kaj Eyal Rivlin, hebrea instruisto de la Universitato de Colorado Boulder kreis ne-binara hebrea sistemo. Tiu ideo akiris la atenton de la parolantoj de la hebrea en Israelo kaj USONO komencanta interesan debaton. La ideo estas enkonduki novan aron de pronomoj kaj vortoj kiuj estas adekvataj por personoj, kiuj ne identigas sin kiel membroj de la du tradiciaj genroj.

Uzante la ekzemploj provizitaj en ĉi tiu sekcio, la proponitaj aldonoj estas:

-Lernanto (NSing): תַּלְמִידֶה [Talmideh]    - Lernantoj (NPl): תַּלְמִידִימוֹת [Talmidimot]          

La pluralo estas kombinaĵo de la ekzistanta regulaj pluraloj en la hebrea, "-im" por vira kaj "-ot" por ina.

Por verbo konjugacio, ni uzas la saman ekzemplon de "Vi skribu":

אַתֶּה כּוֹתֶבֶה [Ate koteveh] (NSing)             אַתֶּמֵן כּוֹתְבִימוֹת [Atemen kotvimot] (NPl)   

Ĉar tiu sistemo estas pli komplika ol mi povas priskribi ĉi tie, mi lasas jen laligilo por tiuj kiuj volas trovi pli da informo pri ĉi tiu propono. 

Mi legis diversaj vidpunktoj al tiu ideo de ne-binara hebrea. En USONO, krom por kelkaj tre konservativaj aŭ religiaj grupoj, tiu ideo estis bone ricevita. Sed la rakonto estas malsama se ni parolas pri Israelo, kie la plej multaj personoj rifuzas ĝin, inkluzive de membroj de LGBTQ komunumoj. Eble la ĉefa punkto kontraŭ estas ke la ideo estis laborita kaj evoluigita en USONO kaj ne en Israelo, kie la plejparto de la parolantoj devos trakti kun ĝi. Kelkaj personoj argumentas ke tio ĉi faros la hebrean lingvon pli komplika.

La Akademio de la hebrea Lingvo, la plej grava institucio kiu en terminoj de establi la ĝustan manieron, por paroli kaj skribi, montris neniun intereson eĉ por diskuti tion ĉi kaj aliaj alternativoj de inkluziva hebrea. La registaro de Israelo kutime sekvas la rezoluciojn venantaj de tiu instituto.  

Ni devas konsideri, ke la hebrea estas ne nur la lingvo de Israelo, sed ĝi estas la lingvo de la Biblio, de la antikvaj tekstoj kaj liturgio de la Juda religio. Ĝi estas parto de la rilato kiu la Judoj sentas kun ilia spiriteco kaj tradicioj. Kiam la Moderna hebrea estis revivigita (tiu laboro estas kreditita al Eliezer Ben Yehuda), granda zorgo estis prenita por teni la vortprovizon kaj gramatikon tiel proksima al la antikva lingvo.

Laŭ mia opinio, plej parto de ĉi tiu diskuto okazas pro politikaj kialoj kaj ne por lingvistikaj. Se vi volas pli inkluzivan lingvon por malhelpi ajnan formon de diskriminacio en la komunikado, ni devas eduki kaj ne ŝanĝi la lingvon mem. Kiel denaska parolanto de la hispana, mi sentas ke kelkaj el la ekzistantaj proponoj estas provanta krei lingvon kiu anstataŭe de komuniki ĝi kreas ion strangan, malpli kompreneblan por hispanparolantoj. 

Por lingvoj kiel la franca kaj la hispana kun milionoj da parolantoj en diversaj landoj tio povus esti divida faktoro.

Ŝanĝoj en lingvo ne povas esti trudita fare de registaro sur la personoj, kiuj parolas la lingvon, de supro al malsupro, sed de la homoj, kiuj uzas la lingvon, laŭ iliaj bezonoj. 

Mia opinio, tamen, ne aplikas egale al ĉiuj lingvoj. Ekzistas specifaj konsideroj kiam ni diskutas kiuj estas la plej bonaj strategioj kiam ni rekomendas la uzon de inkluziva lingvo, kaj ili estas rilataj al la tempo, la lingvo kaj la lando koncernita. Mia opinio fokusas plejparte sur la hispana, mia denaska lingvo, kaj en la kazoj de la franca kaj la hebrea lingvo. 

Kvankam mi malkonsentas kun tiuj grupoj kiuj provas ŝanĝi la gramatikon de lingvo bazita sur la simpla fakto, ke ili ne sentas ke ili konvenas en iu el la ekzistantaj gramatikaj kategorioj, mi konsentas kun ili, ke ili povas krei siajn proprajn lingvon se ili deziras fari tion. Sed mi konsentas kun la ĉefaj akademioj de diversaj lingvoj, kiel la RAE, ke ili ne havas aŭtoritaton trudi ajnan manieron paroli aŭ uzi la lingvon, sed ili estas nur kiel notarioj kiuj registras la ŝanĝojn en la uzo de la lingva sistemo. Ili ne povas registri Seksneŭtralan lingvon nur por plaĉi al malplimultaj grupoj. Diskuti kun ili estas malŝparo de tempo.

Lingvoj ne diskriminacias. La personoj mem povas diskriminacii kontraŭ aliaj bazitaj sur ilia propra antaŭjuĝoj kaj miskompreniĝoj kaj estas per edukado ke tio ĉi povas esti ŝanĝita. Mi ne kredas ke la homoj kiuj parolas en la genraj lingvoj havas pli altan tendencon diskriminacii kontraŭ aliaj. 

En mia opinio, almenaŭ en la hispana, kiu estas mia patrino lingvo, inkluziva lingvo antaŭenigus ekskludon.

.