La Kronviruso kaj la Vortaroj

La kronviruso influas sur niaj modernaj lingvoj. Nun ni uzas vortojn, kiuj 3 monatoj antaŭe ne estis parto de nia vortoprovizo. Kelkaj el ili ĉar estas tro teknikaj kaj la aliaj estas novaj vortoj.

Pri la teknikaj vortoj, kelkaj de ili jam ekzistis, sed ili estis momente ne uzitaj aŭ ili estis uzitaj nur en tre teknikaj okazoj. Kelkaj vortoj jam uzitaj havis ilian signifon ĝisdatigitan en la vortaroj ĉar la Pandemio.

Laŭ la retejo de Merriam-Webster, la vorto Coronavirus estis enkondukita en 1968 fare de grupo de virusologiistoj en artikolo pri ĉi tiu tipo de virusoj verkita en la revuo Nature. Hodiaŭ, ĉi tiu vorto estas parto de preskaŭ ĉiuj la ekzistantaj modernaj lingvoj. 

Ekde la Monda Organizaĵo pri Sano (MOS) difinis la vorton COVID-19 la 11-a de februaro, por la leksikografoj estis unika sperto vidi la kreon, la uzo de tiu vorto kaj kiom rapide ĝi eniris en la retaj vortaroj. En lingvoj kie ekzistas gramatikaj genroj, ili debatas sur kiu estas la ĝusta genro por asigni al tiu ĉi vorto. En la latinidaj lingvoj ĉi tiu akronimo estis uzita per ambaŭ genroj. En la franca kanadano, laŭ Termium plus, ni uzas ina, sed en la hispana, la Reĝa Akademio de la Hispana lingvo, rekonis ke la uzo en ambaŭ genroj estas valida. 

En la angla, pli ol 1000 novaj vortoj estis kreitaj en tiel mallonga tempo. Kelkaj el ili estas vortoj kiuj vi povus trovi en vortaroj antaŭ la eksplodo de la COVID-19, sed nun ili havas ĝisdatigitan signifon kiel Social distancing (Socia distancado, unue uzita en 1957), Elbow bump (Kubuta Saluto,1981) aŭ infodemic (2003). Kelkaj vortoj estas novaj kiel doomscrolling (surfi serĉanta malbonaj sciigoj), Zoom-party (virtualaj renkontiĝoj uzanta ĉi tiu populara apo), Quarantini (facila koktelo, farita dum ni restas hejme, de "Kvaranteno" + "Martini"), Rona (kromnomo de la kronviruso). Sed eble la plej populara el la novaj kreitaj terminoj estas Covidiot (Kovidioto, iu, kiu ignoras la gvidlinioj eldonita por eviti la disvastiĝo de la kronviruso). Tiu vorto estis jam reproduktita en diversaj lingvoj.

La Francparolantoj ankaŭ rimarkis kelkajn novajn terminojn en ilia ĉiutaga vortprovizo. Ni povas vidi vortoj kiel "quatorzaine", termino kiu jam ekzistis en la lingvo de la leĝoscienco, kiu signifas periodo de 14 tagoj, sed nun estas uzita anstataŭe de " quarantaine " aŭ kvaranteno; gestes barrières, termino kiu estis antaŭe uzita de epidemiologiaj aŭtoritatoj por priskribi simplajn individuajn agojn por protekti sin kaj tiujn ĉirkaŭ ni dum la tempoj de infektoj, Ĝi estas nun vaste uzata vorto. Ekzistas kelkaj neologismoj kiel: Cloud rave (elektronika ciber-festo), coronapéro (ciberamikumi  uzante apoj kiel skype aŭ zoom) aŭ clapping (la ĉiutaga rito de aplaŭdo por honori la sanprofesiuloj, kiuj helpas al la malsanuloj de kronviruso). En la franca gazetaro vi povas legi pri la coronadettes (komunaj obligacioj eldonita de EU-ŝtatoj). 

La hispana lingvo ne estas escepto, kiam ni parolas pri neologismojn en tempoj de Pandemioj. Ni povas mencii novajn terminojn kiel coronaburro (variaĵo de covidiota, la hispana formo de kovidioto), confitamiento (dum izoliĝo, manĝi dolĉaĵojn sen  korpekzercado) kaj cuarenpena (kvaranteno en malĝojo). Vortoj kiel teletrabajo (telelaborado) estas nun vaste uzita en profesiaj medioj kaj en la butikoj ili mencias la vorton coviprecios (prezoj en tempoj de la kronviruso).

En la hebrea aperis kelkajn interesajn novajn vortojn. Kvankam ekzistas la vorto viruso "נְגִיף" [Negif] en multaj skribitaj tekstoj ili uzas la vorton "וירוס הקויונה" [virus ha'korona] anstataŭe de  “ הַקוֹרוֹנָה נְגִיף ”. La Akademio de la Hebrea Lingvo estis okupata respondante demandojn pri la uzo de tiuj terminoj. Socia distancado estis tradukita kiel "לשמור על מרחק" [Lishmor al merchak]. La Israelanoj vaste uzas terminojn kiel "19 קוביד" (COVID-19), "איכּון סלולרי" (Lokalizilo per poŝtelefono, por spuri civitanojn, kiuj supozas esti en kvaranteno), "מסכה" (Masekha aŭ la maskoj uzitaj por maski dum festoj kiel karnavalo aŭ Purimo, nun uzata por nomi la maskoj uzitaj por protekto). La 2-a de Marto, la Israelanoj iris voĉdoni. Tiuj, kiuj estis en kvaranteno kaj memizoliteco estis permesita iri eksteren voĉdoni sed nur se ili Montras neniun simptomojn. Sed ili iris voĉdoni en specialaj enketoj nomitaj "קַלְפּיוֹת הַקוֹרוֹנָה" (kalpiot ha'korona  = la koronabalotoj). 

Dum mia esploro, mi trovis iujn novajn terminojn en la nederlanda, kiuj mi decidis posti ĉi tie. La vorto hamsteren (hamstri) estis uzita en la senco de aĉeti dum tempo de rabatoj. Nun, tiu ĉi vorto priskribas la agon de akapari provizojn. Socia distancado estis tradukita kiel sociale onthouding (Socia abstinado). Sed io tipa en la nederlanda kulturo estas la uzo de malsanoj por malbeni. La esprimo Krijg de klere! (Akiru la Ĥolero) estas ofta malbeno. Nun la esprimo Krijg de Corona! estas nova malbeno en ĉi tiu lingvo.