Dear Friends:

My best Wishes to all my readers! Enjoy a very happy Now Ruz and a very Blessed and Happy Persian New Year! 

نوروز، بهار و  گرما آمد

عطرهای گل پراکنده می شود

رنگها در گلستان می درخشند

دلها را پر از شادی می گردد

تندرستی آرزو میکنم

 سال نو فرخنده باد

نوروزتان پیروز باد

به همه دوستان ایرانی و هم کیشان زرتشتیان من، امیدوارم که  سال نو و جشن نوروز خجسته باد

Наврӯзатон Хуҷаста бод!  Ҳар рӯзатон Наврӯз бод! Наврӯзатон пирӯз!

Mis Mejores deseos a todos mis amigos por una muy Feliz fiesta de Now Ruz y que disfruten de una Hermosa Primavera! 

Mi kore salutas al ĉiuj miaj amikoj kaj deziras ĉion bonan por la Naŭruza Festo! Multe da ĝojo kaj feliĉo dum la printempo!

La Persa kaj la Hebrea Kantas kune en la Ĥoro

Tre interesa temo por esplorado altiris mian atenton dum la unuaj 2 monatoj de la jaro. Mi dediĉis kelkajn horojn de esplorado en 4 lingvoj serĉanta kelkajn respondojn. Post skribi miajn konkludojn, mia amikino Hengameh, kiuj helpis min dum tiu esploro, donis al mi la ideon por posti ilin ĉitie.

En 2007, Televida-serio, nomita "Longitudo Nulo Gradoj" (En la persa " مدار صفر درجه  "), aperis en Irano. Ĝi estis kunproduktita en Irano kaj Eŭropo kaj originale filmita en la persa, franca kaj germana. La filmo estis kreita tra la kunlaboro de Irano, Francio, Hungario kaj Libano. Ĉi tiu Televida produktado direktita de Hassan Fathi, estas fiksita en la tempo de la Dua Mondmilito, kaj la intrigo estas pri la ama rakonto de Irana Studento en Parizo, kaj franca Juda virino. Vi povas legi pli en artikolo de la BBC enla angla.  

La temkanto de la TV-serio estas " من عاشق چشمت شدم  " ( Man Aŝegh Ĉaŝmat Ŝodam) [En Esperanto: "Kiam mi Falis en Amo kun Viaj Okuloj"] kantita de Alireza Ghorbani. Tiu kanto havas tre belan poemon en la persa, skribita de la Irana verkisto Afŝin Yadollahi. ĉi Tie estas la kantoteksto kun ĝia traduko al esperanto:

وقتی گریبان عدم با دست خلقت می درید

Kiam la kolumo de Malpleno estis eltirita de la mano de la Kreado

وقتی ابد چشم تو را پیش از ازل می آفرید

Kiam la Eterneco kreis viajn okulojn  antaŭ la komenco de la Tempo

وقتی زمین ناز ترا در آسمان ها می کشید

Kiam la tero portis vian belecon al la ĉielo

وقتی عطش طعم تو را با اشکهایم می چشید

Kiam la soifo de vi estis estingita per miaj larmoj

من عاشق چشمت شدم نه عقل بود و نه دلی

Mi falis en Amo kun viaj okuloj, ĝi estis nek kialo, nek koro

چیزی نمی دانم ازین دیوانگی و عاقلی

Mi scias nenion pri ĉi tiu frenezo aŭ saĝeco

یک آن شد این عاشق شدن دنیا همان یک لحظه بود

Estis nur kiam mi falis en Amo, la tuta mondo estis nur ĉi tiu momento

آن دم که چشمانت مرا از عمق چشمانم ربود

Tiu spiro kiam viaj okuloj ekbruligis min el la profundo de miaj okuloj

وقتی که من عاشق شدم شیطان به نامم سجده کرد

Kiam mi falis en amo, la Diablo genuinis sin por mia nomo

آدم زمینی تر شد و به عالم آدم سجده کرد

La Viroj iĝis pli tera kaj la mondo genuinis sin por la viroj

من و بودم چشمان تو نه آتشی و نه گلی

Estis mi kaj viaj okuloj, ne fajro, nek floroj

چیزی نمی دانم ازین دیوانگی و عاقلی

Mi scias nenion pri ĉi tiu frenezo aŭ saĝeco

من عاشق چشمت شدم شاید کمی هم بیشتر

Mi falis en Amo kun viaj Okuloj kaj iom pli

چیزی در آن سوی یقین شاید کمی همکیش تر

Io pretere de la certeco, iom pli kohera

آغاز و ختم ماجرا لمس تماشای تو بود

La komenco kaj la fino de ĉi tiu rakonto estis la sento de via rigardo

دیگر فقط تصویر من در مردمک های تو بود

La alia estas nur mia bildo en viaj pupiloj

La traduko de la texto estas mia. Ĉi tie vi povas legi la tekstojn en lapersa kun ĝia traduko al la angla. Kurioze, la parto de la ĥoro havas la kantoteksto en la hebrea. Ĉi tiu kombinado surprizis min.

Neniu el miaj kolegoj ŝajne scias la signifon de la kantoteksto en la hebrea aŭ kial ĝi estis aldonita al la kanto. Persone mi nur komprenis kelkajn vortojn, sed la maniero kiel ili estis skribitaj kun latinaj literoj estis ege stranga. La signifo de la kantoteksto en la hebrea kaj kiel ĝi rilatas kun la ĉefa poemo en la persa kaj kun la Televida serio, estis demandoj por kiuj mi deziris trovi respondon.

La Koruso parto komenciĝis kun la vortoj: "Yonati, bagu aseIa...". Trovi la veraj vortoj kaj ilia signifo estis eble la plej facila tasko. Mi provis formi ekvivalenta frazo en la hebrea kaj sendi ĝin al Google por vidi la rezultojn. La respondo, kiun mi ricevis estis ĉi tiu frazo: " יונתי בחגוי הסלע  " (Yonati Baĥagvei ha'sela). Unu retpaĝo en Interreto kun kelkaj komentoj pri ĉi tiu frazo, referis min al la Libro, "Kanto de la Kantoj", kiu estas parto de la hebrea Biblio. La teksto en la hebrea estas:

יוֹנָתִי בְּחַגְוֵי הַסֶּלַע בְּסֵתֶר הַמַּדְרֵגָה הַרְאִינִי אֶת־מַרְאַיִךְ הַשְׁמִיעִנִי אֶת־קוֹלֵךְ כִּי־קוֹלֵךְ עָרֵב וּמַרְאֵיךְ נָאוֶה׃

( שיר השירים ב יד )

Ho mia kolombino, en la krevaĵoj de la roko, en la kaŝejo de la rokkrutaĵo,

Montru al mi vian aspekton, aŭdigu al mi vian voĉon;

Ĉar via voĉo estas dolĉa, kaj via aspekto estas bela.

                                                                                                          (Alta Kanto 2, 14;)

http://www.steloj.de/esperanto/biblio/libro_alt.html

Tiu teksto korespondis kun la ĥorparto en la hebrea. Mi mirigis kiam mi sciis ke ĉitiu Biblia verso estis elektita kiel parto de la kanto. Mia demando nun estas: kial? Mi persone pensis ke tiu verso devas esti rilata en iu maniere kun la Televida serio  " Longitudo Nulo Gradoj " kaj kun la kanto "Kiam mi Falis en Amo kun Viaj Okuloj", kvankam tiu rilato povas esti por malsamaj kialoj unu de la alia. Mi tiam faris esploron sur tio ĉi verso.

Mi legis pri la vivo de la Irana verkisto Afŝin Yadollahi. Mi ne trovis ajnan ateston kiu povus fari nin pensi ke li havis sufiĉan scion pri la hebrea aŭ Juda kulturo por fari tian elekton. Mi pensis, ke tiu elekto eble venis de iu ene de la Juda komunumo kiu konas bone la Juda kulturo. Ekzistas raportoj indikante ke dum la produktado de " Longitudo Nulo Gradoj ", la produktantoj trovis grandan subtenon de Judaj komunumoj, precipe en Irano kaj Hungario, kie lokaj membroj parolis kaj klarigis ilin pri la ritoj kaj tradicioj.  

La teksto de la Biblia Verso en la hebrea estas parto de Amo Poemo. Ĝi estas klare dediĉita al virino. Ekzemple mi povas skribi, ke la vorto "יונתי" (Yonati) signifas: "Mia kolombino", kaj estas unu el la plej dolĉaj vortoj dediĉita al iu ino kiu povas esti trovita en la hebrea. La vorto "קולךְ " (Koleĥ) signifas "via voĉo", kaj povas nur esti uzita por ino.  Same okazas kun la vorto "מראיךְ" (Mar'aiĥ) kiu signifas "via apero".  

En Midraŝ Ŝir ha- Ŝirim Rabba, estas komento kiu kunligas ĉi tiu teksto kun la historio de la Izraelidoj kiam ili staris antaŭ la maro, kaj la armeo de la Faraono persekutis ilin ĝis la maro. Ĉi tiu rakonto estas komparita kun la rakonto de kolombino kiu fuĝas el Falko, subite, ŝi trovas rifuĝon en la krutaĵo de roko, sed tiam estas atakita per serpento. La rakonto finas kiam viro venas kaj savas la kolombinon. Kutime oni komparas la malfacilaĵojn de Egiptio kun la Holokaŭsto dum la Dua Mondmilito. Mi kredas, ke tio ĉi estas la kialo kiu ligas ĉi tiu biblia teksto kun la serio " Longitudo Nulo Gradoj ". Tiam, kiel ambaŭ kantotekstoj rilatas unu kun la alia?

La kolombo estas konsiderata simbolo de paco. Sed sonĝi kun blanka kolombo signifas "Amo". En la juda kulturo, kolomboj estas konsideritaj "koŝer-bestoj". Ĉi tio ne nur gravas por kulinaraj kialoj, sed por kompreni ke ili estas konsideritaj Puraj. Ili reprezentas belecon kaj senkulpecon. Oni scias, ke kolomboj estas monogamaj kaj ke en paro, kiam unu el ili mortas, la alia malfacilas akcepti novan kompanon.     

من عاشق چشمت شدم نه عقل بود و نه دلی

Mi falis en Amo kun viaj okuloj, ĝi estis nek kialo, nek koro

چیزی نمی دانم ازین دیوانگی و عاقلی

Mi scias nenion pri ĉi tiu frenezo aŭ saĝeco

En la Zoharo, la Kolombo estas komparita kun La Animo. Sed ni devas kompreni, kian animon.  En la juda mistikismo, krom nia korpo, ni havas spiritan parton (Animo) kun 5 malsamaj niveloj: Ili estas: Nefeŝ, Ruaĥ, Neŝama,  Ĥaya kaj Yeĥida. La kolombo komparas kun "Neŝama" (נשמה) kiu estas ligita al saĝo, inteligenteco kaj scio. Ĉi tiu estas la parto, kiu estas pli konektita kun la spirita mondo. Sed en la judismo, la anima frato estas konata kiel Ha 'neŝama ha'teuma (הנשמה התאומה ). La Zoharo ankaŭ instruas, ke antaŭ ol Dio sendas animojn al la mondon, ili estas formataj en paro de viro kaj virino. La paro apartigas kaj ili estas senditaj por naskiĝi en sia propra tempo. La geedzeco estas kuniĝo de du animaj fratoj, kiuj fariĝas unu. 

وقتی گریبان عدم با دست خلقت می درید

Kiam la kolumo de Malpleno estis eltirita de la mano de la Kreado

وقتی ابد چشم تو را پیش از ازل می آفرید

Kiam la Eterneco kreis viajn okulojn  antaŭ la komenco de la Tempo

Mi ankaŭ legis ke ĉi tiu biblia verso estas legita nuntempe knabino estas donita ŝia nomo, post ĉirkaŭ 2 semajnoj de la momento de sia naskiĝo. 

من عاشق چشمت شدم شاید کمی هم بیشتر

Mi falis en Amo kun viaj Okuloj kaj iom pli

Dum ĉi tiu esplorado, mi povis legi kelkajn dokumentojn en la Judapersa lingvo, kiu estas grupo de dialektoj de la persa parolitaj aŭ skribitaj de Iranaj Judoj. LaJudapersa estas kutime reprezentita kun la Hebreaj literoj. Ĝi uzas kelkajn hebreajn vortojn kaj kelkajn Persajn vortojn el la Malnova Persa lingvo. Ne ĉiuj la irananoj povas facile kompreni ĝin.

Estas mirinda legi kiel ambaŭ poemoj kongruas. Tamen, ĉi tio estas temo, kiu ofte ne estas diskutita. Aliflanke mi trovis referencojn al " Longitudo Nulo Gradoj " en la israela gazetaro, sed ili estas tre skeptikaj pri la intencoj de ĉi tiu televida serio kaj estas neniu mencio pri la kanto. Sed en la irana flanko, mi legis neniun komenton pri la kuniĝo de ambaŭ poemoj kaj mi rimarkis mankon de intereso por koni pli pri la hebrea teksto.

Mi neniam trovis respondon por la kialo de la stranga prononco kiu ekzistas en la hebrea kanto.      

Laŭ mia opinio, ni estas proksime por perdi alian ŝancon por estimi la similecojn inter la persa kaj juda kulturo kaj iliaj spiritaj tradicioj, tre malnovaj kaj kun longa historio de kunvivado kaj reciproka influo.

La Ideo de " Longitudo Nulo Gradoj " estas mirinda, la produktado havas altan kvaliton, sed bedaŭrinde, la politiko ne ludas pozitivan rolon ĉi-tie. Tial mi preferas ne fari pliajn komentojn.

Sed la beleco de la kanto " من عاشق چشمت شدم  " aŭ " Kiam mi Falis en Amo kun Viaj Okuloj ", kun ĥorparto kiu kantas la tekston de Kanto de Kantoj 2, 14 estas vere elstara. Ĝi estas vera vizio pri kiom multaj de kulturoj komune parolas pri la Amo. Mi vere deziras, ke ĉi tiu ideo daŭros, tiel ke estontaj generacioj havas la eblecon estimi kiel Persoj kaj Judoj povis labori kaj lerni kune pri saĝo kaj amo.

Persian and Hebrew, Singing Together in the Choir!

A very interesting topic for research attracted my attention during this first season of the year. I dedicated some hours of research in 4 languages looking for some answers. After delivering my conclusions, my friend Hengameh, who helped me throughout this research, gave me the idea to post them here.

In 2007, a TV series appeared in Iran, called “Zero Degree Turn” (In Persian

“مدار صفر درجه “), Coproduced in Iran and Europe and originally filmed in Persian, French, and German. The film was co-produced through the cooperation of Iran, France, Hungary, and Lebanon. This TV production directed by Hassan Fathi is set in the time of the Second World War, and the plot is about the love story of an Iranian Student in Paris and a French Jewish woman. You can read more in this article from the BBC. 

The theme song of the TV series is “من عاشق چشمت شدم “ (Man Ashegh Chashmat Shodam) [In English: “When I Fell in Love with Your Eyes”] sing by Alireza Ghorbani. This song has a very nice poem in Persian, written by the late Iranian writer Afshin Yadollahi. You can read the lyrics in Persian with its translation to English. 

Curiously, the part of the choir has the lyrics in Hebrew. This combination had a great impact on me for multiple reasons. The choir where I sing was given the task to perform this song at a concert.

None of my colleagues seem to know the meaning of the lyrics in Hebrew or why they were added to the song. Personally I only understood some words, but the way they were written with Latin letters was far from being something I could identify. What did the lyrics in Hebrew say and how do they relate with the main song and with the TV series?

The Choir part started with the words: “Yonati, bagu aseIa…”. Find the real words and their meaning was perhaps the easiest task. I tried to compose an equivalent phrase in Hebrew and post it to Google to see the results. The answer I got was this phrase: “יונתי בחגוי הסלע “ (Yonati Bachagvei ha’sela). A page in Internet with some commentaries about this phrase, referred me to the Book “Song of Songs”, that is part of the Hebrew Bible. The text in Hebrew is:

יוֹנָתִי בְּחַגְוֵי הַסֶּלַע בְּסֵתֶר הַמַּדְרֵגָה הַרְאִינִי אֶת־מַרְאַיִךְ הַשְׁמִיעִנִי אֶת־קוֹלֵךְ כִּי־קוֹלֵךְ עָרֵב וּמַרְאֵיךְ נָאוֶה׃

( שיר השירים  ב יד )

The text can be read in Song of Songs 2, 14; You can read it in your favourite translation of the Bible.

This text was a match for the choir part in Hebrew. I was amazed to read that this Biblical verse was chosen as part of the theme song. My question is why?

I personally thought that this verse must be related in some way with the TV series “Zero Degree Turn” and with the song “When I Fell in Love with Your Eyes”, although this relation can be for different reasons one from another. I then conducted a research on this verse to find out more.

I read about the life of the late Iranian writer Afshin Yadollahi. I did not find any evidence that could let us think that he had enough knowledge about Hebrew or Jewish culture to make such election. I thought that this election might have come from someone within a Jewish community that might have this knowledge. There are reports indicating that during the production of “Zero Degree Turn”, the production team found great support from Jewish communities, especially in Iran and Hungary, where local members took the time to explain them some of the rituals and traditions.

The text of the Biblical Verse in Hebrew is part of a Love Poem. It is clearly addressed to a woman. As an example I can write that the word “יונתי“ (Yonati) means: “My dove”, and is one of the Sweetest words of endearment that can be found in Hebrew to be dedicated to a female. The word “קולךְ “ (Kolech) means “your voice”, and can only be used for a female.  The same happens with the word “מראיךְ” (Mar’aich) which means “your appearance”.

In Midrash Shir ha-Shirim Rabba, there is a commentary linking this text with the history of the Israelites at the time they were standing in front of the sea, and the Pharaoh’s army behind them, before the split if the sea. This story is compared with the story of a dove that is trying to escape from a Hawk, suddenly, she finds shelter in the cliff of a rock, but then is attacked by a snake. The story finish when a man comes and rescues the dove. There are many accounts that compare the hardships of Egypt with the Holocaust during the Second World War. I believe that this is the reason to link this biblical text to the series “Zero Degree Turn”.

Then, how is that both lyrics relate, one with the other?

In an article about dreams, in Hebrew, I read that the dove is considered a symbol of peace. But to dream with a white dove it means “Love”. In Jewish culture, doves are considered “kosher animals”. This is not only important for culinary reasons, but to understand that they are considered Pure. They represent beauty and innocence. It is known that Doves are monogamous and that in a couple when one of them dies, the other one has difficulty accepting a new partner.    

من عاشق چشمت شدم نه عقل بود و نه دلی

I fell in your love with your eye, it was not reason, nor heart

چیزی نمی دانم ازین دیوانگی و عاقلی

I know nothing about this madness or logicalness

(From "Man Ashegh Chashmat Shodam")

In Chabadpedia, It is written that in the Zohar, the Dove is compared with the Soul. But we must understand which soul.  In the Jewish mysticism, beside our bodies, we have a spiritual part (Soul) with consist in 5 different levels: They are: Nefesh, Ruach, Neshama, Chaya and Yechida. The dove is compared with “Neshama” (נשמה) that is connected to wisdom, intelligence and knowledge. This is the part that is more connected with the spiritual world. But in Judaism, the Soul mate is known as Ha’neshama ha’teuma (הנשמה התאומה ). The Zohar also teaches that before God sends soul into the world, it is formed into a male and female pair. The pair separates and they are sent to be born in his own time. The marriage is a union of two soul mates who become one. You can read more on this page:  

وقتی گریبان عدم با دست خلقت می درید

When the collar of Void was clawed by the hand of Creation

وقتی ابد چشم تو را پیش از ازل می آفرید

When Eternity created your eye before the beginning of Times

In another page, I read that this Biblical verse is read at the moment a girl is given her name, after aprox 2 weeks of the moment of her birth.

 

من عاشق چشمت شدم شاید کمی هم بیشتر

I fell in love with your eye, maybe less maybe more

During this research, I had access to documents in Judeo Persian, a group of dialects of Persian spoken or written by Jews from Iran. It is usually represented with Hebrew script. Judeo Persian uses a few Hebrew words and some of the Persian terms are quite old. Not all Iranians can easily understand it. You can read more in Iranica online.

  

It is impressive to read the way that both lyrics match. However, this is a subject that is not often discussed. In other hand, I found references to “Zero Degree Turn” in the Israeli press, but they are very skeptical about the intentions of this TV series and there is no mention to the theme song. On the Iranian side, I haven’t seen any comment regarding the pairing of both love poems.

In my opinion, we are about to miss another opportunity to appreciate the similarities that exist between Persian and Jewish culture and their spiritual traditions, both very ancient and with a long history of coexistence and mutual influence.

The Idea of “Zero Degree Turn” is wonderful, this being a production of high quality, but where unfortunately politics is not playing a positive role this time. That is why I prefer not to make further comments about it.

But the beauty of the song “من عاشق چشمت شدم “ or “When I Fell in Love”, with a choir singing the text of Song of Songs 2, 14 is really outstanding. It is a true vision of how 2 cultures have a lot in common when they talk about Love. I really wish that this idea will last, so that future generations have the opportunity to appreciate how Persians and Jews were able to work and learn together about wisdom and Love.